جراحی چیست؟
جراحی هارد، راهی برای بهبود عملکرد بازیابی اطلاعات کامپیوتر شما
در دنیای امروزی که از فناوریها و دستگاههای الکترونیکی برای بسیاری از امور استفاده میشود، کامپیوترها یکی از ابزارهای حیاتی برای ما به شمار میروند. با گذر زمان و استفاده مداوم، ممکن است مشاهده کنید که کامپیوتر شما کندتر از قبل عمل میکند و به طور کلی عملکرد آن کاهش یافته است. این مشکل ممکن است به دلیل هارد دیسک (Hard Disk) نامناسب و پرشده است. در چنین مواقعی، جراحی هارد یک راهکار عالی برای بهبود عملکرد کامپیوتر شما میباشد.
جراحی هارد، عبارت است از تعویض هارد دیسک فعلی کامپیوتر شما با یک هارد دیسک جدید و با کیفیت بالاتر. این عمل باعث افزایش سرعت بارگیری سیستم عامل، برنامهها و فایلها میشود و همچنین ظرفیت ذخیرهسازی بیشتری را فراهم میکند. در این روند، هارد دیسک قدیمی با کمک تخصصیها و تکنسینهای ماهر جدا شده و هارد دیسک جدید در محل آن قرار میگیرد. بعد از انجام جراحی، دادهها و فایلهای مهم شما بر روی هارد دیسک جدید منتقل میشوند و سپس کامپیوتر شما آماده استفاده میشود.
جراحی هارد به چه معناست؟
اصطلاح “جراحی هارد” در واقع یک تشبیه است و برای توصیف فرآیند تعویض هارد دیسک استفاده میشود. این اصطلاح به دلیل شباهت برخی جوانبهای این فرآیند با جراحی در پزشکی استفاده میشود. در هر دو مورد، یک عملیات فنی صورت میگیرد که هدف آن بهبود عملکرد و بازیابی سلامتی است.
از جنبههایی مانند تخصص کارشناسان، استفاده از ابزارهای خاص، دقت در اجرا و تأثیر آن بر عملکرد نهایی، میتوان تشابه بین جراحی هارد و جراحی پزشکی را مشاهده کرد. این تشبیه به عنوان یک مفهوم تصویری مورد استفاده قرار میگیرد تا به راحتی به کاربران غیرفنی توضیح داده شود که فرآیند تعویض هارد دیسک چگونه بهبودی در عملکرد کامپیوتر آنها ایجاد میکند.
اگرچه این عبارت ممکن است غیرعادی به نظر برسد، اما استفاده از آن به منظور جذب توجه و ایجاد تصویری مؤثر از اهمیت و تأثیر تعویض هارد دیسک است. در واقع، ترم “جراحی هارد” برای آشنایی عمومی با این فرآیند و برجسته کردن اهمیت آن استفاده میشود.
سوال مهم: چرا تشخیص اینکه چه هارد دیسکی نیاز به جراحی دارد مهم است؟
تشخیص درست نیاز به جراحی هارد دیسک بسیار مهم است زیرا این امر به شما کمک میکند تا:
جلوگیری از خسارت بیشتر: تشخیص درست مشکلات هارد دیسک و نیاز به جراحی به شما امکان میدهد خسارت بیشتری به دستگاه و دادههایتان جلوگیری کنید. با تشخیص زودهنگام مشکلات و اقدام به تعمیر، ممکن است بتوانید از از دست رفتن دادهها جلوگیری کنید.
بهرهبرداری بهینه از هارد دیسک: با تشخیص صحیح نیاز به جراحی، میتوانید هارد دیسک خود را بهبود دهید و از آن بهرهبرداری بهینه کنید. ممکن است هارد دیسک شما با عملیات جراحی، سرعت و عملکرد بهتری داشته باشد.
انتخاب روش مناسب: تشخیص صحیح نیاز به جراحی هارد دیسک به شما کمک میکند تا روش مناسبی را برای تعمیر انتخاب کنید. بسته به نوع مشکل و مدل هارد دیسک، ممکن است نیاز به تعویض قطعات، تعمیر فیزیکی، بازیابی دادهها و غیره داشته باشید. با تشخیص درست، میتوانید روش مناسبی را انتخاب کنید.
صرفهجویی در زمان و هزینه: با تشخیص صحیح نیاز به جراحی، میتوانید صرفهجویی کنید. اگر هارد دیسک شما نیاز به جراحی ندارد، نیازی به هزینه و زمان برای تعمیر نیست و میتوانید به راحتی از آن استفاده کنید.
بنابراین، تشخیص درست مشکلات هارد دیسک و تعیین نیاز به جراحی، مهمترین قدم در فرآیند تعمیر و بهبود عملکرد هارد شما می باشد.
چگونه تشخیص دهیم که هارد دیسک شما ایراد مکانیکی دارد؟
هارد دیسک دارای ایرادات مکانیکی اغلب هنگام روشن شدن صدای کلیک، وزوز یا بوق تولید می کند. خطا مکانیکی ممکن است به دلیل سایش و پارگی رخ دهد و اغلب در هاردهای اکسترنال که می افتند یا با ضربه یا تکان شدید مواجه هستند، دیده می شود.
انواع علائمی که اغلب باعث می شود که هارد خراب شوند:
- تیک تیک کردن – هارد دیسک هایی که تیک می زنند (اغلب «کلیک مرگ» نامیده می شود) معمولاً دارای نقص و خرابی هد هستند. هدها قسمت هایی از هارد دیسک هستند که داده ها را روی سطح دیسک می خوانند و می نویسند. هنگامی که یک هارد دیسک روشن می شود، آمادگی خود را برای ادامه کار نشان می دهد، به این عمل خودآزمایی یا self test می گویند. هارد که تیک تیک می کند یعنی تست خودکار انجام نشده است و درایو وارد یک لوپ ریست می شود تا زمانی که در نهایت زمان تست تمام شود.
- صدای بوق یا buzzing – اغلب در هارد دیسکهای اکسترنال هنگام روشن شدن، ظاهر میشود، صدای وزوز معمولاً به معنای گیر کردن موتور یا اسپیندل است که از چرخش صفحات جلوگیری میکند. این صدا همچنین می تواند نشان دهنده چسبندگی هد به سطح پلاتر باشد.
- صدای بیپ – صدای بیپ بیپ هارد نشان دهنده مشکل در موتور است. وقتی هارد ضربه می خورد و یا سقوط می کند، این صدا شنیده می شود.
اکنون ممکن است این سوال در ذهن ایجاد شود که آیا با شنیدن این صداها، باید به فکر جراحی هارد باشیم؟!
هارد چه زمانی به جراحی نیاز دارد؟
وقتی هارد با آسیب فیزیکی و خرابی قطعات مکانیکی روبرو می شود، نیاز به جراحی دارد. برخی از اصلی ترین مشکلاتی که باید برای آن به مرکز جراحی هارد معتبر مراجعه کنید عبارتند از:
- خارج شدن هد هارد از هد پارک
- چسبیدن هد هارد
- گیر کردن موتور
- قفل شدن اسپیندل
علائم خرابی هارد که در بالا اشاره شد، ممکن است در نهایت به از کار افتادن کامل قطعات متحرک داخل هارد منجر شوند، اکنون باید هارد باز شود و عملیات جراحی و در آخر بازیابی اطلاعات روی آن صورت گیرد.
در تمام موارد خرابی مکانیکی هارد، تعمیر و جراحی آن کار پیچیده و بسیار پر ریسک است که نیازمند دانش خوب در حوزه هارد است. مهمتر از آن باید ابزار جراحی هارد و کلین روم به خوبی فراهم باشد.
تجهیزات جراحی هارد
برای انجام جراحی هارد، تجهیزات زیر میتوانند استفاده شوند:
هارد دیسک جدید: هارد دیسک با ظرفیت و سرعت بالاتری که به جای هارد دیسک قبلی نصب میشود.
ابزارهای باز کردن قاب کامپیوتر: این ابزارها شامل متههای ساده یا پیچگوشتی است که برای باز کردن و دسترسی به داخل قاب کامپیوتر استفاده میشوند.
اتصالات و کابلها: برای اتصال هارد دیسک جدید به مادربورد کامپیوتر و منابع تغذیه، اتصالات و کابلهای مورد نیاز استفاده میشود.
ابزارهای استخراج و نصب هارد دیسک: ابزارهایی مانند ریل های نصب هارد دیسک، براکت ها و پیچها برای استخراج هارد دیسک قبلی و نصب هارد دیسک جدید به کامپیوتر استفاده میشوند.
نرمافزارها: در برخی موارد، نرمافزارهایی نیز برای پشتیبانگیری از دادهها و انتقال آنها از هارد دیسک قبلی به هارد دیسک جدید استفاده میشوند.
ابزارهای ضد استاتیک: به منظور جلوگیری از آسیب رساندن به قطعات الکترونیکی کامپیوتر ناشی از شارژ استاتیک، ابزارهای ضد استاتیک مانند پد ضد استاتیک و دستکشهای ضد استاتیک مورد استفاده قرار میگیرند.
این تجهیزات به صورت کلی برای انجام جراحی هارد استفاده میشوند، البته بسته به نوع سیستم و مدل هارد دیسک، تجهیزات مورد نیاز ممکن است متفاوت باشد.
کلین روم (Clean Room) چیست؟
کلین روم (Clean Room) یک محیط کنترل شده و پاکیزه است که در آن ذرات معلق در هوا به حداقل رسیده و شرایطی مشخص از نظر دما، رطوبت و فشار هوا حفظ میشود. این فضاها به منظور انجام فرآیندهای حساس و دقیقی که نیازمند حفظ سطح بالایی از خلوص و تمیزی هستند، استفاده میشوند.
اهمیت استفاده از کلین روم در صنایع مختلف، از جمله فناوری اطلاعات، نانوتکنولوژی، فضا، پزشکی و صنعت الکترونیک، بسیار بالا است. در این صنایع، حضور ذرات معلق در هوا میتواند باعث خرابی و آسیب به قطعات الکترونیکی یا تأثیر منفی بر عملکرد سیستمها شود. به عنوان مثال، در فرآیند تولید میکروچیپها، هارد دیسکها، دستگاههای پزشکی و تجهیزات دقیق، کوچکترین ذرهای که به قطعه وارد شود، میتواند عواقب جدی داشته باشد.
کلین روم از طریق استفاده از فیلتراسیون هوا، سیستمهای تهویه مناسب، دربهای محکم، کفهای ضد ذرات و لباسهای محافظ برای کارکنان، تلاش میکند تا ذرات معلق در هوا کاهش یابند و حفظ شرایط پاک و مناسب برای فعالیتهای حساس را فراهم کند. در برخی از موارد، افرادی که وارد کلین روم میشوند، باید لباسهای ویژه مانند لباسهای بدون الیاف و ماسکهای حفاظتی را استفاده کنند تا از تماس با ذرات خارجی جلوگیری شود.
در جراحی هارد، از کلین روم (Clean Room) استفاده میشود به منظور حفظ شرایط پاک و بیغبار جهت انجام عملیات تعویض هارد دیسک. با توجه به حساسیت قطعات الکترونیکی داخل هارد دیسک و حضور ذرات معلق در هوا که میتواند به آنها آسیب برساند، استفاده از کلین روم در جراحی هارد بسیار مهم است.
کلین رومهای مورد استفاده در جراحی هارد دارای سیستمهای تهویه مناسب هستند که هوای داخل را از ذرات معلق خارج میکنند و به طور مداوم هوای تمیز را در داخل حفظ میکنند. همچنین، استفاده از فیلترهای خاص در سیستم تهویه و ورودیهای هوا، به جلوگیری از ورود ذرات معلق به داخل کلین روم کمک میکند.
علاوه بر این، افرادی که در جراحی هارد فعالیت میکنند باید لباسهای مناسبی مانند لباسهای بدون الیاف و ماسکهای حفاظتی را استفاده کنند تا از تماس با ذرات و ذرات الکترونیکی جلوگیری شود.
استفاده از کلین روم در جراحی هارد، به دلیل حفظ شرایط پاک و بیغبار و کاهش خطر آسیب به قطعات الکترونیکی داخل هارد دیسک، از اهمیت بسیاری برخوردار است و به تضمین عملکرد صحیح و دقیق در جراحی هارد کمک میکند.
ابزار جراحی هارد
حالا بیایید در مورد ابزارهای خاص برای جراحی هارد و بازیابی اطلاعات آن صحبت کنیم. از مهمترین آنها می توان به موارد زیر اشاره کرد:
- اتاق تمیز (کلین روم)
- پد ضد الکتریسیته ساکن
- ابزار تعویض هد هارد
- ابزار از گیر خارج کردن هد
- وسیله تعویض اسپیندل
- ابزار خروج گیر موتور
- پاک کننده هوا التراسونیک
- اسلیسکوپ
مهمترین و اصلی ترین ابزار جراحی هارد، کلین روم یا اتاق تمیز است. مهندسان بازیابی اطلاعات و جراحان هارد اغلب با مشکلاتی در بازیابی اطلاعات از هارد دیسک هایی که هد آنها گیر کرده اند، مواجه می شوند. در چنین مواردی، برای جراحی هارد، ترجیحاً از اتاق تمیز استفاده می کنند. هنگام باز کردن هارد، نباید کوچکترین گرد و غبار روی هد و صفحه پلاتر بنشیند.
پد ضد الکتریسیته ساکن می توانند برای محافظت از مدارهای الکتریکی روی برد هارد دیسک ها، SSD یا درایوهای فلش و همچنین سایر دستگاه های حساس به استاتیک مفید باشند.
ابزارهای شل کردن هد باید طوری دقیق باشد که به پلاتر و خود هد آسیب وارد نکند. چرا که هر گونه لمس پلاتر خطرناک است و به طور بالقوه می تواند اطلاعات هارد را غیرقابل بازیابی کند.
موارد زیادی وجود دارد که هد هارد خراب می شود و نمی تواند داده های روی هارد را بخواند. بنابراین تعمیرکار مجبور می شود هد را تعویض کنید. در چنین مواردی باید هد مناسب و سازگار را نصب کنید. برای این کار به ابزار جراحی هارد و تعویض هد تخصصی نیاز می باشد.
گاهی اوقات به دلیل ضربه یا نقص، هد به پلاتر می چسبد و در جای درست خود پارک نمی شوند. در این حالت موتور نمی تواند پلاتر را بچرخاند و هارد صدای ناهنجار تولید می کند.
برای تعویض ایمن و آسان هدها از روی پلاتر و انتقال به هد پارک به ابزار جداکننده هد نیاز می باشد. هدف از این ابزار به حداقل رساندن خطر آسیب به پلاتر در طول فرایند جدا کردن هد است.
برای تعویض اسپیندل نیز به ابزار جراحی هارد مناسب نیاز می باشد.
پاک کننده التراسونیک برای تمیز کردن پلاتر استفاده می شود. در بسیاری از مراکز جراحی هارد بجای دستگاه التراسونیک از الکل استفاده می شود. این کار، اصولی نیست و ممکن است به پلاتر آسیب برساند. ضمن اینکه التراسونیک زمان عملیات جراحی هارد را کاهش می دهد.
آموزش جراحی هارد
مهمترین نکته قبل از آموزش جراحی هارد، اطمینان حاصل کردن از انجام این فرآیند بهطور صحیح و با دقت است. اگر شما تازهکار هستید یا اطلاعات کافی در این زمینه ندارید، بهتر است جراحی هارد را به تعمیرکاران متخصص و تجربهکرده بسپارید. جراحی هارد نیازمند مهارت و دقت است و انجام آن بهصورت نادرست میتواند به خرابی هارد دیسک و از بین رفتن دادهها منجر شود.
اگر شما با تجهیزات و فرآیندهای مربوط به جراحی هارد آشنایی دارید و تصمیم گرفتید که خودتان اقدام به جراحی هارد دیسک خود کنید، پیشنهاد میشود مراحل زیر را دنبال کنید:
آمادهسازی و ابزارآلات:
- مطمئن شوید که برای جراحی هارد دیسک از ابزارهای لازم مانند متهها، پیچگوشتی، ابزارهای بازکردن قاب کامپیوتر و سایر وسایل مورد نیاز برخوردارید.
- مطمئن شوید که در دسترس دستگاه جایگزین (هارد دیسک جدید) با کیفیت و سازگار با سیستمتان قرار دارد.
پشتیبانگیری از دادهها:
- قبل از هر کاری، اطمینان حاصل کنید که تمام دادههای مهم و ارزشمند خود را به صورت منظم پشتیبانگیری کردهاید. این کار میتواند با استفاده از نرمافزارهای پشتیبانگیری یا کپیبرداری دستی صورت بگیرد.
آمادهسازی کامپیوتر:
- قبل از باز کردن قاب کامپیوتر، برق آن را قطع کنید و همچنین باتری را از دستگاه خارج نمایید.
بازکردن قاب کامپیوتر:
- با استفاده از ابزارهای بازکردن قاب کامپیوتر، قاب را با دقت باز کنید. هر کامپیوتر ممکن است دارای قابلیتها و ابزارهای مختلفی برای بازکردن باشد، بنابراین بهتر است از راهنماییها و دفترچه راهنمای سازنده کامپیوتر خود استفاده کنید.
جداسازی هارد دیسک قدیمی:
- پس از باز کردن قاب کامپیوتر، هارد دیسک قدیمی را با دقت از محل خود جدا کنید. اتصالات و کابلهای مربوطه را با دقت جدا کنید. ممکن است برای جداسازی هارد دیسک نیاز به استفاده از ابزارها و پیچهای خاصی باشد.
نصب هارد دیسک جدید:
- هارد دیسک جدید را به اتصالات و کابلهای مورد نیاز وصل کنید. اطمینان حاصل کنید که هارد دیسک به درستی قرار گرفته و اتصالات بهطور محکم و صحیح متصل شدهاند.
بستن قاب کامپیوتر:
- قاب کامپیوتر را بهطور محکم ببندید. اطمینان حاصل کنید که همه پیچها و اتصالات درست و محکم است.
روشن کردن کامپیوتر:
- پس از بستن قاب، قدرت کامپیوتر را وصل کرده و آن را روشن کنید. اگر همه چیز درست انجام شده باشد، کامپیوتر باید بهطور صحیح راهاندازی شود و هارد دیسک جدید تشخیص داده شود.
بازیابی دادهها:
اگر پیش از جراحی هارد پشتیبانگیری از دادهها انجام داده بودید، میتوانید دادههایتان را بازیابی کنید و به کامپیوتر جدید منتقل کنید. برای این کار میتوانید از روشهای زیر استفاده کنید:
استفاده از پشتیبانهای قبلی:
- اگر دادههایتان را پیش از جراحی هارد در یک رسانه خارجی یا سرویسهای ابری (مثل درایوهای USB، هارد اکسترنال، درایوهای شبکه، Dropbox، Google Drive و غیره) پشتیبانگیری کرده بودید، برای بازیابی آنها به روش مربوطه استفاده کنید.
استفاده از نرمافزارهای بازیابی داده:
- در صورتی که پشتیبانگیری از دادهها انجام نشده بوده یا دسترسی به پشتیبانها ندارید، میتوانید از نرمافزارهای بازیابی داده استفاده کنید. این نرمافزارها قادرند حتی در مواردی که دادهها از بین رفتهاند، آنها را بهطور قابل قبولی بازیابی کنند. به عنوان مثال، میتوانید از نرمافزارهایی مانند Recuva، EaseUS Data Recovery Wizard، Stellar Data Recovery و غیره استفاده کنید.
حرفهای سازی داده:
- در صورتی که دادههای حساس یا بسیار ارزشمندی دارید و روشهای معمول بازیابی داده برایتان کافی نیستند، میتوانید به یک شرکت حرفهای در زمینه بازیابی داده مراجعه کنید. این شرکتها دارای تجهیزات و تخصص لازم برای بازیابی دادههای خراب شده و حتی از هاردهایی که قطعات آنها تعمیر نمیشوند، استفاده میکنند.